De Europese rechtsspraak heeft in een aantal verschillende zaken steeds scherper de kaders geschetst, waarbinnen een land moet bewegen om een restrictief kansspelbeleid te voeren. Een paar jaar geleden konden uitspraken van het Hof nog zo worden uitgelegd dat de landen in kwestie eigenlijk geen strobreed in de weg werd gelegd, maar dat beeld is inmiddels flink bijgesteld. In het Oostenrijkse onderonsje tussen bet-at-home.com en de staat, bekend als zaaknummer C-347/09 zijn een aantal bekende, maar ook wat nieuwere aspecten belicht.
De huidige gokwet Kansspelen op Afstand (Koa)
De nieuwe gokwet, de wet Kansspelen op Afstand (Koa), die op 1 april 2021 is ingegaan, is met name aangenomen om in te spelen op de nieuwe marktsituatie. Op 19 februari 2019 werd het wetsvoorstel goedgekeurd door de Eerste Kamer waarmee definitief werd besloten om de vorige wet uit 1964 te actualiseren. De vorige gokwet was namelijk opgemaakt in een tijd dat online casino’s nog niet aan de orde waren. Ook is de nieuwe wet Koa erop gericht om illegale casino’s te bestrijden en spelers naar legale websites te leiden waar bezoekers kunnen rekenen op een veilig en Nederlands platform. Door met legale online casino’s te komen, verdient de overheid ook met de belastingen die geheven kunnen worden en anders naar buitenlandse aanbieders zou verdwijnen. De Kansspelautoriteit (KSA) heeft de verantwoordelijkheid om toe te zien op de gokmarkt.
Meer weten over legale casino’s? Lees alles over casino’s met een KSA-vergunning.
Online casino’s toegankelijk voor Nederlandse spelers
Online casino’s zijn sinds 2 oktober 2021 toegankelijk voor Nederlandse spelers. Het gaat in dit geval om gereguleerde casino’s die een officiële vergunning van de Kansspelautoriteit hebben bemachtigd. Die casino’s moeten eerst een aanvraag indienen bij de gokautoriteit waarna deze wordt goedgekeurd of afgekeurd. Sinds de dag dat de nieuwe wet van kracht is, dus sinds 1 april 2021, neemt de KSA aanvragen in behandeling. Op 29 september 2021 zou het de eerste 10 licenties uitdelen waarna de eerste websites met een KSA-vergunning een paar dagen later op 2 oktober 2021 live zouden gaan. Daarmee mogen spelers uit Nederland nu legaal gokken bij deze casino’s. Gokken bij niet-gelicentieerde casino’s daarentegen is niet legaal.
Gokreclames blijven een heikel punt
Rondom de gokreclames is er nog altijd een hoop te doen, want het idee van het legaliseren van de nieuwe gokmarkt is om spelers te “kanaliseren” van het illegale aanbod naar het legale aanbod online casino’s. Dat kanaliseren is een definitie waarbij je je een visuele trechter moet voorspellen waarin spelers gestimuleerd moeten worden om het illegale aanbod te verlaten en uiteindelijk uit te komen bij de legale opties. Een van de manieren om spelers hierover attent te maken is door hen informatieve reclames te tonen. Deze moeten echter vermijden dat spelers die tot een risicogroep behoren worden verleid tot gokken. Daarom gelden op dit moment de volgende richtlijnen en beperkingen:
- Gokgerelateerde reclames zijn niet toegestaan tussen 06:00 en 21:00 op radio en tv.
- Tijdens live sportwedstrijden zijn gokreclames verboden.
- Reclames op social media met veel jongeren zijn verboden. Dit geldt voor Facebook, Instagram, en TikTok).
- Professionele sporters mogen hun imago niet lenen aan gokgerelateerde sporters. Ex-sporters (zoals Andy van der Meijde bij BetCity) mogen dat wel.
Omdat er nog een hoop discussie is over het wel of niet moeten tonen van gokreclames en in welke vorm is onze verwachting dat gokreclames aan veranderende regels onderhevig zullen zijn.
CRUKS-register: uitsluiten van risico spelers
Om kansspelverslaving tegen te gaan heeft de Kansspelautoriteit de database CRUKS in het leven geroepen. Deze database moet zowel door landgebonden speelhallen als legaal opererende online casino’s worden gebruikt. In deze database staan kwetsbare gokkers of spelers met een verbod op gokken. Mensen met een registratie in CRUKS mogen niet deelnemen aan kansspelen. Aanmelding voor de database kan vrijwillig, maar ook gedwongen. In dat laatste geval kunnen schuldeisers, familie en vrienden de probleemgokker laten registreren. Het CRUKS-register is gekoppeld aan het BSN-nummer dat wordt nagetrokken bij het casino bezoek of aanmelding. Eenmaal in het systeem van de kansspelaanbieder hoeft het BSN-nummer niet elke keer te worden gecheckt. Spelers die in het CRUKS-register staan worden niet toegelaten tot het casino, noch online, noch offline.
Meer weten? Lees alles over het CRUKS-register.
Stakeholders van de nieuwe gokwet
Er zijn een hoop verschillende partijen die te maken krijgen met de nieuwe gokwet. Zo is de wet opgesteld door de overheid voor gokfaciliteiten om spelers te beschermen. We nemen alle stakeholders van de nieuwe gokwet met je door:
- Overheid: in februari 2019 zou de Eerste Kamer de wet aannemen. Minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker was verantwoordelijk voor het dossier en zou een centrale rol spelen bij de goedkeuring van de wet en de aanloop daartoe.
- Kansspelautoriteit (KSA): de KSA werd in 2012 aangewezen door de overheid om in te spelen op de gokwet die toen al werd beraamd om pas in 2019 te worden aangenomen. De KSA is een overheidsorgaan die de markt moet reguleren en illegale aanbieders moet weren. Ook geeft het de goklicenties uit aan offline en online aanbieders.
- Online operators: de online aanbieders worden echter het meest beïnvloed door de nieuwe gokwet, omdat de offline gokfaciliteiten al beschikten over een vergunning van de KSA om hun diensten aan te bieden. De online operators kunnen zowel uit het binnenland als buitenland komen en bieden diensten aan als videoslots, tafelspellen, live casino spellen, online bingo, en sportweddenschappen.
- Spelers: sinds 2 oktober 2021 mogen spelers uit Nederland legaal gokken bij online aanbieders die beschikken over een vergunning van de KSA. Spelers zullen daarbij rekening moeten houden met het CRUKS-register en andere eisen zoals de minimumleeftijd van 18 jaar.
- Belastingdienst: voor de kansspelbelasting valt te zeggen dat deze al wordt voldaan door de aanbieder. Spelers hoeven daardoor niet nog een keer belasting af te dragen. De winsten die spelers maken in het online casino zijn daardoor belastingvrij. De kansspelbelasting bedraagt 30.1%, maar raakt spelers niet. Dit percentage is een verhoging van het eerdere 29%. Wat aanvankelijk een tijdelijke verhoging zou zijn is tot op heden nog niet teruggedraaid.
Het monopolie
De rechtbank in Linz, die de zaak naar het Europees Hof verwees, had twee uitgebreide vragen geformuleerd onder welke voorwaarden een lidstaat artikel 49, dat vrij verkeer van diensten binnen de Unie moet waarborgen, kan negeren om vergunningen voor kansspelen aan slechts één marktpartij toe te kennen, in dit geval een monopolie op het aanbieden van online kansspelen. Tevens had de verwijzende rechter een aantal vragen gesteld over de legitimiteit van de voorwaarden, die de Oostenrijkse vergunningverlener stelt.
(Het betreft de vragen 1 en 3, voor wie de tekst van de uitspraak bij de hand heeft. Die tekst is via de link onderaan de pagina terug te vinden. )
Uitgangspunt is dat het verbod op het aanbieden van diensten, als bedoeld in artikel 49 EG, ten gunste van een gesloten stelsel met slechts één aanbieder, in strijd is met dat artikel 49. Dat is belangrijk omdat te snel gedacht is: het mag, geen probleem, terwijl het Hof nu strenger stelt het mag niet, tenzij dwingende redenen van algemeen belang een dergelijk beleid rechtvaardigen. Die redenen kunnen te maken hebben met bestrijding van fraude, criminaliteit of met het oog op spelersbescherming. Het Hof gaat er daarbij vanuit dat elke lidstaat zelf in staat is om te oordelen of die dringende redenen aanwezig zijn. Het is eventueel aan de nationale rechter om de werking van het gevoerde beleid te toetsen aan de doelstellingen, waaronder het gewenste niveau van consumentenbescherming, het zogenoemde evenredigheidsbeginsel. Hoewel het een rechtszaak jaren kan vertragen is het goed dat nationale rechters in geval van twijfel de zaak of in elk geval een aantal cruciale vragen kunnen voorleggen aan het Europees Hof.
De tegenpartij van de staat, in casu Dickinger, Ömer en de Maltese regering, die zich aan de zijde van eerstgenoemde heeft geschaard, betoogt dat in de kansspelwet, de GSpG duidelijk wordt geformuleerd dat de vergunning zal worden verleend aan de marktdeelnemer, die de hoogste opbrengst voor de federale regering kan bewerkstelligen. De minister van Financiën moet elke uitbreiding van bedrijfsactiviteiten goedkeuren, waarbij bepaald dat dit slechts zal worden verleend als geen verlaging van de opbrengsten voor de staat te verwachten is. Kort samengevat: opbrengstmaximalisatie. Het Hof stelt dat dit streven op zich geen rechtvaardiging biedt om de vrijheid van dienstverlening te beperken. Of dit streven naar maximalisatie van de opbrengsten strijdig is met het evenredigheidsbeginsel, is aan de verwijzende rechter om te beoordelen. Het Hof steekt een handje toe door te stellen ‘het handelsbeleid van de monopolist een belangrijk element is bij de beoordeling van de wijze waarop deze doelstellingen (die van de staat dus) worden nagestreefd.’ Ik kom hier verderop nog even op terug.
Het handelsbeleid
De verwijzende rechter twijfelt ook of het expansionistische handelsbeleid van de monopolist strijdig is met de doelstellingen, mede gelet op de intensieve reclamecampagnes die worden gevoerd. Dickinger, Ömer en de Maltese regering merken daarbij op dat voortdurend nieuw spelaanbod is gecreëerd met een steeds verdere stijging van reclameuitgaven, met steeds nieuwe doelgroepen, met name jongeren, die gelokt worden naar de website van Win2Day, het nationale online casino, dat inmiddels al meer opbrengsten kent dan alle landcasino’s bij elkaar. Voorstanders van het gevoerde beleid zullen aanvoeren dat een deel van de opbrengsten wordt besteed aan maatschappelijke doelen, maar het Hof heeft al eerder bepaald (en herhaalt het nu), dat ‘financiering van activiteiten van maatschappelijk nut geen doelstelling van een gevoerd restrictief beleid kan zijn, maar slechts kan worden beschouwd als een gunstig neveneffect.’
Maar op zich kan uitbereiding van activiteiten en het maken van reclame daarvoor in overeenstemming zijn met de gestelde overheidsdoelen. De genoemde website kan bijvoorbeeld dienen om illegale aanbieders van dit soort diensten de wind uit de zeilen te nemen en consumenten daarmee te leiden naar een betrouwbaar en controleerbaar aanbod te leiden. De verwijzende rechter kan daarbij bekijken of nieuw kansspelaanbod inderdaad aan die doelstelling beantwoordt en of het ook wordt ingebed in een stelsel dat er toch vooral op gericht moet zijn de goklust van de consument te beteugelen. Wie de betreffende site bekijkt zal die indruk absoluut niet krijgen.
Het verweer van de staat dat bijvoorbeeld de inleg aan een maximum gebonden is, snijdt geen hout, omdat ook met andere aanbieders daarover afspraken kunnen worden gemaakt. Het Hof geeft een mooie handreiking voor de beoordeling van het handelsbeleid van de monopolist in punt 69, dat ik volledig weergeef:
In het bijzonder moet een onderscheid worden gemaakt tussen enerzijds de strategieën van de monopolist die louter bedoeld zijn om de potentiële klanten van het bestaan van producten op de hoogte te stellen en een regelmatige toegang tot kansspelen te waarborgen door spelers in de richting van gecontroleerde circuits te leiden, en anderzijds de strategieën die tot actieve deelname aan dergelijke spelen uitnodigen en deze deelname bevorderen. Derhalve dient een onderscheid te worden gemaakt tussen enerzijds een beperkt handelsbeleid, dat slechts de bestaande consumenten probeert op te vangen of te behouden ten gunste van de monopolist, en anderzijds een expansionistisch handelsbeleid, dat de globale kansspelmarkt beoogt te vergroten.
Hier kan de rechtbank in Linz ongetwijfeld mee uit de voeten en ik ben bang voor de Oostenrijkse staat dat met deze afweging de koers eigenlijk al gelopen is.
Deel I van de bespreking van zaak C-347/09 kunt u hier vinden